واقعیت این است که بهترین محک و معیار برای شناسایی« عدالت مرد» نحوه رفتار او در قبال همسرش است. عادل ترین مردها کسانی هستند که نسبت به همسرشان رفتاری عدالت آمیز دارند. اگر مردی بتواند عدالت را در حق همسر خود به خوبی رعایت کند،‌ می توان تا حد زیادی مطمئن بود که او در رفتار با دیگران نیز به عدالت عمل خواهد کرد. دلیل این امر نیز روشن است:
اولاً رابطه زن و شوهر و کم و کیف آن امری نیست که شخص ثالثی بر آن نظارت داشته باشد تا به واسطه نظارت او امکان تعدی، ظلم  رفتارهای ناعادلانه کمتر فراهم شود.
ثانیاً به طور طبیعی قدرت جسمانی مرد از زن بیشتر است و اِعمال خشونت و بی عدالتی از جانب مرد نسبت به زن بیشتر متصوّر است.
ثالثاً عُرف و فرهنگ اجتماعی به گونه ای شکل گرفته که در صورت طلاق، زن لطمه بیشتری می بیند تا مرد. از این رو آنقدر که طلاق در نگاه زن، مذموم است و از آن پرهیز می شود در نظر مرد نیست.

                                                      
در این شرایط اگر مردی عدالت را در رفتار با همسرش پیشه کند می توان باور داشت که صفت عدالت در چنین شخصی تبدیل به « ملکه اخلاقی» شده و در همه حال و در قبال همه کس به آن عمل می شود.عدالت نیز دارای مراتبی است که سخت ترین و عالی ترین درجات آن در روابط مرد با همسرش متصوّر است. چرا که نزدیکی روابط زن و شوهر و عادی شدن زندگی آنها با همدیگر در طول زمان می تواند موجب غفلت از عمل به عدالت شود و حتی یک عمر ظلم هایی از جانب مرد نسبت به زن روا داشته شود که خود زن از ستمی که می کشد غافل و به آن خو گرفته باشد و تصور مرد نیز این باشد ظلم او عین عدالت است. به عنوان مثال، مصداق روشن این قبیل بی عدالتی ها می تواند کاری باشد که زن در منزل انجام می دهد؛ یک وقت مرد به این نکته واقف است که زن وظیفه ای در قبال انجام کارهای خانه ندارد و حتی می تواند از بابت آن مزد بگیرد اما با توافق و رضایت کامل طرفین، زن در انجام این کارها پیش قدم می شود و مرد در خارج از منزل به تأمین مایحتاج زندگی می‌پردازد. یک وقت نیز ممکن است مرد، انجام این کارها را وظیفه زن بداند و آنقدر این وظیفه را بدیهی تلقی کند که زن نیز همین باورش شود و احیاناً یک عمر با این فرض غلط که چنین چیزی از لوازم ضروری ازدواج است زندگی کند. البته ما در اینجا در صدد بیان وظایف زن و مرد در زندگی مشترک نیستیم، بلکه منظور این است که نشان دهیم عرصه اجرای عدالت در خصوص زن در عین اینکه وسیع و متنوع است،‌ دقیق و ظریف نیز می باشد. مرد بایستی زن را درک کند، توانایی ها، حالات، نیازها و حساسیت های او را بشناسد و زندگی را متناسب با آن تنظیم کند. حال باید دید مردان تا چه میزان به این مسائل اهمیت می دهند. آیا اینطور نیست که بسیاری از مردان،‌صرفنظر از این ملاحظات،‌عملاً زن را در شرایطی قرار می دهند که ناگزیر به تطبیق خود با رفتار و وضعی باشد که آنها به وجود می‌آورند؟ چنین زندگی و رفتار یک طرفه چه نسبتی با عدالت دارد؟ 
گرچه خطاب خداوند در قرآن در دعوت به عدالت، خطابی همگانی است: « اعدلوا هو اقرب للتقوی ـ عدالت را پیشة خود کنید که این نزدیکترین راه به تقواست»(1) و این زن و مرد، هر دو را شامل می شود، اما در زندگی مشترک، بر عدالت مرد تأکید می گردد، یعنی در این عرصه، آن که بیش از دیگری امکان لغزیدن و انجام   بی عدالتی درمورد او متصوّر است، مرد است.
بنابر آیه سوم سوره نساء، اگر مردی بیم داشته باشد که ازدواج او با دختری که یتیم است ممکن است موجب خروج او از رفتار عدالت آمیز گردد، بایستی از چنین ازدواجی پرهیز کند و در صورتی چند همسری نیز مجاز شمرده شده که امکان عمل به عدالت در بین همسران باشد. یعنی به طور کلی در هیچ شرایطی در حق زن، ظلم و بی عدالتی روا نیست و مردان از زمینه های مساعدی که انجام چنین گناهی را تسهیل می کند،‌ برحذر داشته شده اند. نکته لطیف دیگری که در اینجا مناسب است به آن توجه شود این است که بنابر آیه 8 سوره مائده، نزدیکترین مسیر برای رسیدن به ملکه اخلاقی تقوا که موجب قوت نفس و نغلتیدن به دام شهوات و غضب می شود عدالت است. و از سوی دیگر به مردان در خصوص رعایت حقوق زنان سفارش ویژه شده و از هرگونه بی عدالتی در قبال آنها نهی شده اند. بنابراین می توانیم نتیجه بگیریم که پرهیز از اِعمال هرگونه ظلم و ستم به زن، قبل از آنکه نفعی برای زن داشته باشد برای خودِ مرد در سازندگی شخصیت و تأمین سعادتش مفید است و مردی که بتواند در چنین آزمون سختی، سربلند بیرون بیاید یقیناً به عالی ترین درجات تقوا نائل شده است.
اما به واقع در زن چه امتیازی نهفته و نقش او در عالم آفرینش چه اهمیتی دارد که اینگونه به رعایت حقوق او توصیه می شود؟ به نظر، پاسخ این سئوال روشن است و آن این که زن « مادر» است و مادر بودن یعنی مهم ترین مسئولیت را در نظام انسانی بر عهده داشتن، مسئولیت تربیت و پرورش انسان. ظلم کردن در حق کسی یعنی مانع به فعلیت رسیدن توانمندی های او شدن و ظلم به زن یعنی ایجاد اخلال در به فعلیت رسیدن توانمندیهای بی نظیر او در تربیت انسان و این کار یعنی در خلاف جهت فلسفه آفرینش حرکت کردن.
((روز زن مبارک))

 ـ ـ ـ ـ ـ‌ ـ ـ ـ‌ ـ ـ ـ ـ ـ‌ ـ ـ ـ ـ ـ

1.  سوره مائده، آیه 8